Ronse en omstreken in 1690 op kaart van 1760

Deze kaart, waarvan de fabricatiedatum onbekend is (1760?)(1) geeft Ronse en omstreken weer in 1690. Getekend door Chevalier de Beaurain (1696-1771), geograaf van koning Lodewijk XV, geeft het de legerverplaatsingen weer van het Franse leger tussen 29 augustus en 9 september 1690. Het Franse leger was toen verwikkeld in de ‘Negenjarige oorlog’ tegen het Engelse-Nederlandse leger. Deze oorlog werd vooral gestreden op de immer met bloed doordrenkte velden van Vlaanderen. In juli 1690 behaalde het leger van Lodewijk XIV een overwinning bij Fleurus; in 1691 nam hij Mons in en in 1692 Namen en Steenkerke. (2) Tussendoor passeerde dit leger in Ronse met alle negatieve gevolgen voor de Ronsenaars. De wijze van het inkleuren van de trektochten is typerend voor krijgshistorische kaarten uit die periode.(6)

Interessant aan deze tekening is de route die het leger heeft gevolgd tussen Lessines en Watripont, of omgekeerd, via Ronse en de plaatsnamen op de kaart in Ronse en omstreken. De tekenaar, de Beaurain, heeft   -ook al was hij nog niet geboren tijdens deze legertrektocht- zich gebaseerd op correcte plaatsnamen en juiste routes die het leger heeft gevolgd. Sommige namen zijn verfranst en incorrect geschreven. Sommige plaatsen zijn ook niet correct gesitueerd en moeten verschoven worden relatief tegenover elkaar, zoals de kapel van Lorette die meer oostwaarts moet getekend zijn. Hij tekent de tocht van één bepaald deel soldaten door het kasteel van Ronse. Er was in Ronse een weg die oost-westwaarts liep en door het kasteeldomein ging. De kasteelheer had de plicht deze weg, ook al lag hij op zijn domein, toegankelijk te houden voor iedereen.(3) Dus blijkbaar ook voor het vijandig leger. Wordt hier de weg door het kasteeldomein aangeduid of is het de weg naar Watripont via de ‘Steenbrugge’, ten noorden van het kasteel? Mijn voorkeur gaat uit naar de weg door het kasteeldomein. De route loopt duidelijk ten zuiden van de Molenbeek, door het centrum van Ronse en door het kasteel.

Bij hun tocht moeten ze over een brug ten oosten van Ronse. (zie tekening boven). Die brug kan gesitueerd worden op het kruispunt Veemarkt-Bruul. Op de Ferrariskaart van 1774 staat tevens een brug getekend op die plaats.

Gebruikte plaatsnamen

-     Ronse wordt vermeld als Renay ou Rosen : één kerk, een paar huizen en een kasteel. De molen op de huidige Guissetplaats staat ook getekend.

-     Moulin de del Hondock : Hotondmolen ligt op deze kaart teveel naar het oosten.

-     ND de Lorette : De kapel van Lorette wordt op de verkeerde plaats gesitueerd en moet meer oostwaarts liggen.

-     Cabaret del Cruchet : Châlet de la cruche

-     Arbre de Tombel : is deze boom en de boom in de ‘t’ van ‘cabaret’ één van de 10-tal grensbomen langsheen de Zandstraat-Ommegangstraat? (3)

-     De galgen , justice, staan getekend boven de Cabaret del Cruchet (Kruisstraat) en aan de Durenne. Op de kaart van 1684(4) staan die eveneens op die plaats aangeduid.

-     La belle fem  (ferme?): ten westen van Ronse staat een huis getekend en benoemd : St Hermeshoeve op de weg naar Russignies?

-     Tenel : Tenhole in Nukerke?

-     Malaise : ten zuidwesten van Ronse, tussen de Doorniksesteenweg en de Pontstraat.

-     Chapelle de la Trinité : kapel en klooster van de Minderbroeders boven de huidige Wodecqstraat, Ter Heyde.

-     Chapelle de Croix à pil

-     Haut et Bas Durenne

-     Nice moulin : ijsmolen. Deze naamgeving komt zeer goed overeen met de oorspronkelijke franse naam van die molen : "moulin de l'Is".(7); door Dr Delghust vertaalt naar "Moulin aux glacons" en zo in het nederlands "Ijsmolen" geworden. "Is" is het oud keltisch woord voor water en dit zou dus gewoon watermolen betekenen. Blaeu (1665) duidt de molen aan als "Thysmolen".

-     Damekestraet : Dammekensstraat

 

Globale kaart van Ronse

- Wordt met Chapelle , ten noordwesten van Ronse,  de kapel van Wittentak bedoeld?

Het leger van Lodewijk XIV komt verschillende keren langs Ronse in de jaren 1690-1693. In de parochieregisters van de St Martinuskerk staat een begrafenis vermeld in 1693 van 'Gallische soldaten'.

13 sepulti sunt duo milites Galli occisi Rothnaci

Referentie’s en aantekeningen

(1)    De verkoper van deze kaart meldt dat de kaart van ca 1760 is. Mogelijk komt de kaart uit dit boek van de Beaurain (1776) :

(2)    Richard Wilkinson, Lodewijk XIV, Routledge, Amsterdam, 2014

(3)    Eric Devos, Het middeleeuwse Ronse, een alternatieve geschiedenis, Ronse, 2015

(4)    J.Bockstal, Landkaart van Ronse 1684, (collage), 1959

(5)    Deze kaart kan (veilig) gedownload worden op mijn dropbox :  www.dropbox.com/s/640x50u6d391p6k/Kaart1690.JPG?dl=0

(6)    collectie.legermuseum.nl/strategion/strategion/i008337.html

(7)   Br.Emmanuel-M, De watermolens van Ronse